Cipolla – Para ve Akdeniz Uygarlığı

Cipolla – Para ve Akdeniz Uygarlığı

Büyük italyan iktisat tarihçisi Cipolla’nın “Para ve Akdeniz Uygarlığı” kitabının ikince kere okudum. Hacmi, öteki iktisat tarihi kitaplarıyla kıyaslandığında hayli küçük kalıyor.

Eseri, Erdal Turan italyancadan türkçeye çevirmiş..

Cipolla diye google’da arama yaparsanız soğan fotoğrafları göreceksiniz şaşırmayın, cipolla italyanca soğan demektir.

Carlo cipolla derseniz daha süratli müddette sonuca ulaşırsınız.

Gelelim kitaba, kitap 5 kısımdan oluşmaktadır. Kitabın genel kederi, ortaçağ özelinde ve akdeniz uygarlığı merkezinde para ve fiyatlar konusunu incelemektir.

İlk kısımda; erken ortaçağ devrinde, paranın neden öne çıkamadığını aşağıdaki faktörler ile açıklamaktadır.

• Tek taraflı ödemeler (feodal yapıda senyör’e yada kiliseye yapılan tek istikametli tıpkı ödemeler)
• Kısıtlı işbölümü,
• Piyasanın olmaması,
• Hem gelir hem de para sahipliğinde dengesizlikler.(Sayfa:35)

Bu faktörler bir ortaya gelince bu devirde kullanılan para yalnızca uluslararası işlemelere husus olan madeni para oluyor.

İkinci kısımda; ortaçağın dolarları olarak söz ettiği paraları anlatıyor.

• 5-7 yüzyıllarda bizans parası solidus(nomisma), 4.5 gram altın içeriyor, 500 yıl küçük değişiklikler haricinde bu pahasını koruyor
• 8-11 yüzyıllarda müslüman sikkeleri dinar, 4.25 gram altın içeriyor, 200 yıl küçük değişiklikler haricinde bu kıymetini koruyor
• 12 yüzyıl sonrasında italyan devletlerinin paraları Florin sonra Duca ortaya çıkıyor. Bunların 3.5 gram altın içerdiği belirtiliyor. Ve Duca 500 yıl boyunca küçük değişiklikler haricinde bu bedelini koruyor

Yazar, yüksek altın içeriği ve istikrarın kıymetli ögeler olduğunu fakat milletlerarası ticarete geniş manada dahil olabilen sağlıklı ve güçlü bir iktisat olmadan birinci ikisinin bir değeri olmadığını bu kısımda vurguluyor.

Üçüncü kısımda, ülke içinde sirkülasyonda olan gümüş içerikli bozuk paralara ait bir tartışma açılıyor. Cipolla, küçük paraların paha kaybetmesinin olağan olduğunu, şayet bu olmasaydı bir çok imparatorluğun deflasyon karşısında ezileceğini belirtiyor. Benim burada notum, memleketler arası süreçlere mevzu olan altın sikkelerin kıymeti değişmediği sürece (florin, duca)(sayfa : 67), küçük paralardaki değişimin arz şartlarındaki kıtlık nedeniyle çok doğal durum olduğudur.

Dördüncü kısımda, hayalet para olarak isimlendirilen işlem ünitesi olan paraların serüveni anlatılıyor. Bu kısmı okumanız gerekli.

Son kısımda ise, ortaçağda fiyatlar konusuna eğiliyor. Büyük ticaretin aristokrasiye yönelik olduğu, kitapların gerçekten çok değerli olduğu ve faiz hadlerinin epey yüksek olduğu bu kısmın çıkarımıdır.